Wanneer je in Gent op de hoek van de Vogelmarkt en de Koestraat – daar waar zich nu één van de betere pralinewinkels bevindt – omhoog kijkt, zie je bas-reliëfs met de hoorn des overvloeds geflankeerd door de portretten van Hubert en Jan van Eyck. Deze beeltenissen zijn geïnspireerd op afbeeldingen van deze schilders in het Pictorum aliquot celebrium Germaniae inferioris effigies [Portretten van bekende schilders uit de Lage Landen], gepubliceerd door Volcxken Diericx in 1572. De voorste ruiter van het paneel van de Rechtvaardige Rechters wordt er geïdentificeerd als Hubert en de vierde ruiter als Jan van Eyck.
Tot in 1828 stond hier de Kleine Ameede, een steen uit de veertiende eeuw. Het huidige gebouw werd ontworpen werd door Louis Minard. Volgens een Gentse overlevering zouden in dit huis de broers van Eyck het wereldberoemde Lam Gods geschilderd hebben. Inspiratie hiervoor vind je het Zicht op een middeleeuwse stad, een detail van de Annunciatie op de buitenluiken van datzelfde Lam Gods. We zien een straatzicht met houten en stenen huizen met links twee kleine steegjes, rechts een torentje en in de verte zien we een stadspoort.
De grote kunsthistoricus Erwin Panofsky beschreef Jan van Eycks blik anachronistisch als een combinatie van microscopische en telescopische observatie. Dichtbije details worden uiterst realistisch weergegeven, maar die in de verte, tot aan de horizon zelfs, zijn even overtuigend. De illusie van een dichtbevolkte stad wordt hier gewekt door de grote stenen patriciërswoningen met hun zogenaamde Brugse traveeën – gevelnissen waarin de onder elkaar liggende ramen van verschillende verdiepingen zijn gevat – die naast huizen met zadeldaken staan. De illusie wordt gewekt dat van Eyck dit uitzicht schilderde vanaf de eerste verdieping van een gebouw.
Reeds van in het begin van de negentiende eeuw wordt deze straat geïdentificeerd als de Kortedagsteeg. Als we het zicht op deze straat vergelijken met Het Panoramisch gezicht op Gent uit 1534 én met het huidige stratenpatroon, dan vallen er toch wel opmerkelijke gelijkenissen op. Links zien we twee kleine steegjes: zouden dit de huidige Saghermansstraat en Sint-Jansvest kunnen zijn? Op de achtergrond staat een toren, die misschien wel vereenzelvigd kan worden met de Walpoort die in 1765 verdween. Helemaal rechts zien we een torentje, dit kan misschien wel de Wolweverskapel zijn, waarvan de toren inderdaad aan de westkant van het gebouw staat. Let trouwens op de gedetaillerde voorstelling van de vogels in de lucht en de Gentenaars op straat...
Maar… mogen we wel zo optimistisch zijn? Van Eycks landschappen zijn meestal nieuw samengestelde panorama’s. Als hij daadwerkelijk de Kortedagsteeg heeft willen voorstellen, waarom wordt de Walpoort dan als een ronde poort geschilderd, terwijl ze in werkelijkheid vierkant was? Ook met het steen om de voorgrond – dat als de woning van Joos Vijd, de opdrachtgever van het Lam Gods, wordt geïdentificeerd – is er een probleem: dat lag helemaal niet aan de Vogelmarkt! Vijd bezat een woning - een “vrij huis, vrije erve” dat volgens de archiefstukken een straat verder, in de Gouvernementstraat lag, die van de dertiende tot de zestiende eeuw de Hogescheldestraat genoemd werd.
Bronnen: Annick Born- Maximiliaan P. J. Martens, Van Ecyk in detail, Brussel, Ludion, 2020, pp. 153-154 ; Armand Heins, Une vue de Gand peinte par Hubert van Eyck, Gent, s.e., 1907 ; Dominicus Lampsonius – Paul Glaes– Leen Huet, Portretten van bekende schilders uit de Lage Landen, Kalmpthout, Polis, 2020, pp. 23-34 ; Maximiliaan P. J. Martens – Till-Holger Borchert – Jan Dumolyn – Johan De Smet – Frederica Van Dam, Van Eyck, een optische revolutie, Veurne, Hannibal, 2020, passim ; Rudy Van Elslande, De van Eyck's te Gent II: De verblijfplaatsen, in: “Ghendtsche Tydinghen”, XII (1983) pp. 268-277 ; https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/10/29/is-gent-te-herkennen-in-het-lam-gods/
Comments